1) KOORDİNATLAR
Yeryüzünde bulunan herhangi bir noktanın kesin yeri, daha önceden bilinen bir noktaya göre yatay ve dikey uzaklıklarının bilinmesiyle bulunur. Yatay ölçülendirme sistemi (x) değeriyle, dikey ölçülendirme sistemi (y) değeriyle belirlenir. Arazi ölçümlerinde bu iki değerin dışında ayrıca deniz düzeyinden yüksekliğin de bilinmesi gerekir. Bu yükseklik ölçülendirme sistemi de (z) değeriyle gösterilir. Bunların tümüne “Koordinat” denir.
Kısaca söylemek gerekirse, koordinatlar x, y, z değerlerinden oluşur. Bu değerlerin üçü birden daha önce ilgili kurumlar tarafından ülkenin her yerine dağıtılmış ve her birine numaralar verilerek resmi kayıtlar altına alınmış, paftalara işlenmiştir.
Tüm arazi ölçümleri, koordinatları belli olan bu değişmez noktalardan yola çıkılarak ve yeni koordinat noktaları oluşturularak yapılır.
2) NİRENGİ
Daha önce ilgili resmi kurumlar tarafından ülkenin her yerine dağıtılan ve her birine numaralar verilerek resmi kayıtlar altına alınıp paftalara işlenen bu sabit ölçüm noktalarına “Nirengi” adı verilir. Ülkemizde nirengiler genellikle Kara Kuvvetleri Komutanlığı Harita Genel Müdürlüğü tarafından belirlenmiştir.
Nirengi koordinatları, temel olarak daha önce bu sayfalarda incelenmiş olan meridyen ve paralellerden yola çıkılarak sayısallaştırılırlar. Bunların birkaç yolu vardır. Ancak, ayrı bir uzmanlık dalı olan bu detayları bizim bilmemiz gerekmez. Bize gerekli olan, bu koordinatların resmi değerlerini, numaralarını ve arazideki yerlerini bilmemizdir.
Nirengi noktaları, ülke çapında genellikle arazilerin yüksek ve kolay bulunabilecek yerlerine sağlam beton ya da demir malzemeler kullanılarak yerleştirilir ve üzerlerine yazılan numaralarla belirlenir. Herhangi bir planlama ya da ölçüm çalışmalarına başlanmadan önce bu nirengilerin işlendiği paftalara ulaşmak gerekir. Bu yüzden bu paftaların birer örnekleri ilgili kadastro müdürlüklerinde ve belediyelerin imar müdürlüklerinde de bulunur.
3) POLİGON
Nirengiler çok geniş alanların genellikle yüksek bölgelerine seyrek aralıklarda yerleştirilmiş olduklarından, çoğunlukla planlama alanlarına daha uzak kalırlar. Bu yüzden, nirengilerin koordinat değerlerinin planlama alanları içine taşınarak daha çok sayıda sağlam ölçüm noktaları oluşturulması gerekir. Bunlara “Poligon” adı verilir.
Poligonlar, genellikle standart küçük beton parçalar halinde üretilirler ve planlama alanının görülebilir yüksekçe yerlerine dağıtılıp toprağa iyice gömülürler. Aynı değerlerle ve numaralarla paftalara, ayrıca resmi belgelere işlenirler.
Örneğin, 915 nolu poligonun koordinat değerleri x = 535.536.290, y = 4.423.325.761, z = 658.058’dir. Bu poligon, tüm paftalara aynı değerlerle işlenmiştir. Diyelim ki herhangi bir nedenle o poligon yerinden söküldü ve kayboldu. Artık bu önemli değildir. Bir topoğraf, nivo ya da takeometre denilen elektronik aygıtları kullanarak aynı koordinat değerleriyle 915 nolu poligonun yerini kolaylıkla bulur ve aynı noktaya yeniden yerleştirir. Ya da o noktayı geçici olarak belirleyerek çalışmasını sürdürür.
4) KOTA
Arazideki herhangi bir noktanın deniz düzeyinden yüksekliğinin sayısal değerine kısaca “Kot” adı verilir. Buradan anlaşıldığı gibi, herhangi bir koordinatın (z) değeri kottur.
Örneğin, az önce incelediğimiz 915 nolu poligonun z değeri 658.058’dir. Demek ki bu poligonun bulunduğu nokta, deniz düzeyinden 658 metre 58 milimetre yüksekliktedir. Yani kabaca 658.06 santimetredir. Kısaca bu poligonun kotu, 658.06’dır.
Böylelikle, yine bu sayfalarda okuduğumuz eğri haritalarının kotlara göre çizilerek arazi eğimlerini pafta üzerinde görmemizi sağladığını da öğrenmiş oluyoruz.
Kot, tüm planlama ve uygulama çalışmalarının her aşamasında karşımıza çok önemli bir unsur olarak çıkar. Karayolu, demiryolu, enerji, sulama, konut gibi daha birçok projede arazi eğimlerinden en verimli şekilde yararlanılmasına öncülük eder.
5) APLİKASYON
Planlama çalışmaları başlarken öncelikle saha çalışmalarıyla arazinin eğri haritaları, yani halihazır haritaları çıkartılır ve ondan sonraki tüm çalışmalar ofislerde, masa başlarında yapılarak onay aşamasına kadar gelir.
Onaylanmış bir plan, artık kesin plandır. O plandaki tüm noktaların koordinat değerleri de ilgili birimlerce bellidir ve özel olarak arşivlenmektedir. Biz, elimize aldığımız herhangi bir plan örneğinde bu değerleri göremeyiz. Ayrıca bunlar planların üzerine yazılamayacak kadar çok yer kaplarlar.
Ancak, plan üzerinde belli olan herhangi bir arsanın yerinin ayrıca arazi üzerinde de belirlenmesi ve köşe kazıklarının çakılması gerekir. İşte, onaylı plan üzerindeki koordinat değerlerinin araziye uygulanarak köşe noktalarının belirlenmesi işine “Aplikasyon” adı verilir. Bu işlemden sonra aplikasyonu yaptıran hak sahibine verilen resmi belgeye de “Aplikasyon Tutanağı” denir. Aplikasyon tutanaklarında o arsayla ilgili ne kadar köşe varsa hepsinin tüm koordinatları ve kenar uzunlukları yazılıdır.
Örneğin, o arsanın kuzeydeki köşelerinden birinin z değeri 840.90, güneydeki köşelerinden birinin z değeri 838.46 ise, bu iki köşe arasında 2.44 metre kot farkı vardır ve arsanın kuzeye bakan bölümü yüksekte kalmaktadır.
Aplikasyon, gerekli yasal harçların yatırılması karşılığında ilgili belediyelerin imar müdürlükleri ya da kadastro müdürlükleri tarafından yapılır. Aplikasyonları bu kurumların bünyesinde çalışan topograflar, nivo, takeometre, jalon gibi teknik aygıtlarla yaparlar. Aplikasyonu yapılmayan bir arsaya hiçbir şey yapılamaz, çevresine tel örgü bile çekilemez.
Eskiden el çizimleriyle hazırlanan planlar ve paftalar artık günümüzde bilgisayar programlarıyla yapılmakta, bunun için genellikle NetCad, Autocad, Microstation gibi programlar kullanılmaktadır. Ülkemizde haritacıların kullandıkları en yaygın bilgisayar programı NetCad’dir.
6) ÇAP
Aplikasyonu yapılmış bir arsada proje çalışmalarına başlamadan önce edinilecek en önemli resmi belgenin adına “Çap” adı verilir.
Çaplarda, plan notlarına uygun olarak o inşaatın yola ve komşulara olan uzaklıkları, inşaatın emsali, kat sayısı, saçak seviyesi, çevre düzeni, uyulması gereken kriterler ve bunlar gibi daha birçok ayrıntı yazılıdır. Mimari, betonarme, elektrik, tesisat ve çevre düzeni projeleri, çapta belirtilen koşullara uygun olarak hazırlanıp onaylandıktan sonra yapı ruhsatı alınarak inşaat çalışmaları başlatılır.
7) EK BİLGİLER
Bir arsa danışmanı pek fazla inşaatla ilgilenmez. Ancak yatırım amacı gütmeyen arsa alıcıları genellikle hemen inşaata başlayacakları için çok fazla detaya girmeden arsa danışmanlarının bazı teknik terimleri de kısaca bilmeleri ve pazarladıkları arsa konusundaki bilgi birikimlerini çoğaltmaları gerekir.
a) Emsal : Yüzölçümü belli olan bir arsaya en çok ne kadar inşaat yapılabileceğini gösterir ve plan üzerinde (E) simgesiyle gösterilir. Örneğin E = 1.50 ise, bundan o arsaya kendi yüzölçümünün bir buçuk katı kadar inşaat yapılabileceği anlaşılır. Arsa büyüklüğü 500 metrekare ise, o arsaya toplamda (tüm katlarla birlikte) 750 metrekare inşaat yapılabilir.
b) Kat Yüksekliği : Bir arsaya emsal sınırları içinde en çok kaç katlı bir inşaat yapılabileceğini gösterir ve plan üzerinde (HMax) simgesiyle gösterilir. Örneğin HMax = 5 ise, bundan o arsaya en çok 5 katlı bir inşaat yapılabileceği anlaşılır. Yüksek emsalli bölgelerde çoğunlukla (HMax = Serbest) notu düşülür. Bu durumda emsali aşmamak koşuluyla o arsaya istenilen kadar kat yapılabilir. Kat yüksekliğini belirleyen bir deyim de “Saçak Seviyesi” dir. Saçak seviyesi, çatı saçağının zeminden en çok ne kadar yüksek olacağını belirtir. Örneklemek gerekirse, 6.50 = İki katlı, 9.50 = Üç katlı, 15.50 = Beş katlı bir izin demektir. Dikkat edilirse her kat yüksekliği için üç metre baz alınmıştır.
c) Yapı Yaklaşma Sınırı : Bir arsaya yapılacak inşaatın yola ve komşu parsellere olan uzaklığını belirleyen kriterdir. Örneğin yapı yaklaşma sınırı 10 metre olan bir arsada en az bu kadar uzaklığa uyulur.
d) Mania Hattı : Hava limanları yakınlarındaki planlamalarda uçuş güvenliği için kat yüksekliklerinin sınırlandırılması koşuludur. Genellikle askeri bölgeler yakınlarında da kullanılır.
e) Uçuş Konisi : Askeri ve sivil hava limanlarındaki pistlerin karşılıklı iki yanında kilometrelerce uzanan üçgen biçimli güvenlik bölgelerine verilen addır. Çok geniş bir alanı kapsarlar ve piste doğru yaklaştıkça giderek incelirler. Uçakların güvenli bir biçimde iniş ve kalkışları için düşünülen uçuş konisi altında yoğun yerleşim alanları yapılamaz ve genellikle tarım alanı ya da ağaçlandırılacak alan olarak bırakılırlar.
Hakan ÜNLÜ
Akredite Ticari Profesyonel / Ticari Gayrimenkul Eğitmeni
